“Het was best spannend, maar achteraf viel het ons echt mee”, vertelt Remko Keizerwaard over het recente bezoek van de Inspectie van het Onderwijs aan het Techniek College Rotterdam. De inspectie voert sinds september 2023 een nieuwe vorm van onderzoek uit: het steekproefsgewijze kwaliteitsonderzoek (sko). Deze nieuwe aanpak vormt een belangrijke aanvulling op de bestaande onderzoeken, die vooral plaatsvinden bij scholen en instellingen waar mogelijke risico’s zijn gesignaleerd. Door ook scholen en instellingen willekeurig te onderzoeken, krijgt de inspectie een vollediger beeld van de onderwijskwaliteit in Nederland.
De sko’s geven de inspectie breder inzicht in wat er speelt in het hele onderwijsveld, en niet alleen bij scholen en instellingen met verhoogde risico’s. Tijdens deze bezoeken beoordeelt de inspectie een representatieve groep scholen of instellingen via gesprekken, lesbezoeken en documentenonderzoek. Deze bredere blik helpt niet alleen bij het signaleren van trends en ontwikkelingen, maar biedt ook kansen om goede voorbeelden te delen met andere scholen en instellingen. Zo draagt deze nieuwe vorm van toezicht bij aan de verbetering van het hele onderwijs.
Voor het mbo zijn de eerste sko’s onlangs afgerond. We spraken met twee onderwijsinstellingen over hun ervaringen: Firda in Leeuwarden en het Techniek College in Rotterdam. Beide instellingen hadden te maken met bijzondere omstandigheden – een recente fusie bij Firda en een samenwerkingsconstructie bij het Techniek College – maar gingen goed om met het inspectiebezoek.
“Deze nieuwe vorm van toezicht draagt bij aan de verbetering van het hele onderwijs.”
Hoe bereid je je voor op een sko?
Alex de Jong, senior beleidsadviseur Onderwijs & Kwaliteit bij Firda in Leeuwarden: “Tijdens een webinar van de inspectie in december 2023 hoorden we dat de sko’s ook in het mbo gaan plaatsvinden. Ik was een beetje verrast toen ik in januari 2024 hoorde dat wij al direct aan de beurt waren, we hadden namelijk net een vierjaarlijks bestuursonderzoek gehad. Maar we zijn direct aan de slag gegaan met de voorbereidingen. We bekeken samen met de inspectie welke opleidingen representatief zijn en genoeg studenten hebben voor betrouwbare resultaten. Via presentaties brachten we de directie en teamleiders op de hoogte. Ook informeerden we de inspectie over onze recente fusie, zodat ze dat konden meewegen in hun onderzoek.”
“Als onderwijsinstelling moet je je zaakjes gewoon op orde hebben. Niet alleen voor een inspectiebezoek, maar vooral voor je studenten.”
Remko Keizerwaard, interim adjunct-directeur Onderwijs & Kwaliteit bij het Techniek College Rotterdam: “Als onderwijsinstelling moet je je zaakjes gewoon op orde hebben. Niet alleen voor een inspectiebezoek, maar vooral voor je studenten. We stelden een speciaal team samen om het bezoek voor te bereiden. Met de directie keken we waar onze prioriteiten lagen. Sommige zaken waren nog niet helemaal op orde, zoals de registratie van studentgesprekken en de vastlegging van begeleidingsmomenten. Daar waren we open over richting de inspectie.”
Het Techniek College Rotterdam is een samenwerkingsschool, waarin de mbo-instellingen Albeda en Zadkine hun techniekopleidingen samen aanbieden. Deze constructie zorgde voor een extra uitdaging. Remko: “Neem bijvoorbeeld de cijfers over vroegtijdig schoolverlaten. Als je studenten van beide instellingen in één klas hebt zitten, is het een hele puzzel om die cijfers goed te koppelen en te rapporteren. Dat zijn praktische zaken waar je als samenwerkingsschool met verschillende systemen en administraties tegenaan loopt.”
De praktijk: twee dagen onder de loep
De inspectie trekt ruim de tijd uit voor het onderzoek. “Ze waren twee volle dagen bij ons”, vertelt Remko. “Ze bestudeerden niet alleen documenten, maar bezochten ook lessen en voerden gesprekken met docenten, studenten en ondersteunend personeel. Het personeel vond het behoorlijk intensief, maar waardeerde ook de constructieve houding van de inspecteurs. Ze zagen dat we hard werken aan kwaliteitsverbetering en erkenden de uitdagingen waar we voor staan. De inspecteurs waren onder de indruk van hoe voortvarend onze teams de uitdagingen aanpakken.”
Ook bij Firda verliep het bezoek in een goede sfeer. Alex: “De inspectie toonde begrip voor onze situatie. Ze kozen er bewust voor om geen onderzoek te doen op locaties waar net grote veranderingen hadden plaatsgevonden. Ik was aanwezig bij de kennismaking en terugkoppeling van elk bezoek. Dat hielp om de communicatielijnen kort te houden en snel te kunnen schakelen als dat nodig was.”
“Ons personeel vond het best intensief, maar waardeerde ook de constructieve houding van de inspecteurs.”
Van onderzoek naar verbetering
Een sko is niet alleen een momentopname, maar ook een aanleiding om de kwaliteit verder te verbeteren. Remko: “Het onderzoek heeft ons geholpen scherper in beeld te krijgen waar we nog kunnen verbeteren. Tegelijkertijd is het een valkuil om na het bezoek weer over te gaan tot de orde van de dag. Je moet ervoor waken dat de aanpak van verbeterpunten niet verwatert. Daarom hebben we nu vaste momenten ingepland om de voortgang te bespreken.”
Alex vult aan: “Wij hadden al een goed werkend kwaliteitszorgsysteem. Het sko heeft dat bevestigd. Wel hebben we in onze reactie op het inspectierapport aangegeven dat we het met bepaalde conclusies niet eens waren. Gelukkig konden we daarover open in gesprek gaan.”
Administratieve last: goed voorbereid is het halve werk
Een veelgehoorde zorg is de administratieve last die een inspectiebezoek met zich meebrengt. Alex: “Het uploaden en controleren van documenten op privacygevoelige informatie kost inderdaad tijd. We moesten bijvoorbeeld zorgen dat er geen namen van studenten of andere persoonlijke gegevens in de documenten stonden. Duidelijke richtlijnen hierover zouden veel schelen.”
Remko benadrukt het belang van een goede basis: “Hoe beter je reguliere administratie op orde is, hoe minder extra werk een inspectiebezoek oplevert. Het gaat erom dat je het hele jaar door zorgt voor een goede vastlegging van bijvoorbeeld studentgesprekken en onderwijsresultaten. Dat is soms lastig met de werkdruk die docenten ervaren, maar het hoort wel bij professioneel onderwijs.”
“Het onderzoek heeft ons geholpen om scherper te krijgen waar we nog kunnen verbeteren.”
Van kwaliteitszorg tot coördinatie: zo bereid je een sko voor
Beide gesprekspartners hebben waardevolle adviezen voor collega-instellingen die een sko tegemoet kunnen zien:
- Zorg dat je kwaliteitszorgsysteem het hele jaar door op orde is.
- Wees transparant over zaken die nog niet perfect lopen.
- Betrek tijdig alle belanghebbenden binnen de school.
- Plan voldoende tijd in voor de praktische voorbereiding van het inspectiebezoek.
- Zorg voor een goede documentatie van studentgesprekken en onderwijsresultaten.
- Maak iemand verantwoordelijk voor de coördinatie van het bezoek.
Open houding en kennisdeling sleutel tot succesvol inspectiebezoek
Remko pleit daarnaast voor meer kennisdeling tussen scholen en instellingen: “Met het inspectierapport als uitgangspunt kunnen we bij elkaar in de keuken kijken en van elkaar leren. Zo verbeteren we samen de onderwijskwaliteit in de sector. Het zou mooi zijn als de sko’s niet alleen individuele instellingen helpen verbeteren, maar ook het mbo als geheel versterken.”
Alex sluit af: “Het belangrijkste advies? Maak je niet te druk. Als je kwaliteitszorg op orde is en je bent eerlijk over wat goed gaat en wat beter kan, dan wordt het een waardevol gesprek over onderwijskwaliteit. En daar is het de inspectie uiteindelijk om te doen.”
Wat is er uit de steekproef kwaliteitsonderzoeken gekomen? Hoe staat het er in algemene zin voor met de kwaliteit van het onderwijs? Je leest het in het rapport De Staat van het Onderwijs 2025.
