Skills for life brengt ROC Mondriaan-studenten in balans

In het rapport De Staat van het Onderwijs 2025 staat dat kansenongelijkheid een hardnekkig fenomeen is (pagina 62). In het mbo, hbo en wo zien we bijvoorbeeld dat de uit- en afstroom vaak samenhangt met het opleidingsniveau of het inkomen van de ouders. Wat kun je als onderwijsinstelling doen om de kansengelijkheid te vergroten? Het ROC Mondriaan deelt zijn initiatief en ervaring. 

De opleidingen daar zien studenten met zeer uiteenlopende achtergronden. “Dat loopt bijvoorbeeld van jongeren met rijke ouders tot aan degenen die het financieel allemaal in hun eentje moeten bolwerken”, zegt Jacqueline. Mede daarom staat de pijler gelijke kansen bovenaan in de visie van het ROC Mondriaan. “Kwetsbare groepen, zoals studenten met een migratieachtergrond, uit de lhbtiq+-gemeenschap of uit lagere sociaaleconomische milieus, ervaren vaker obstakels tijdens hun opleiding, wat de kansenongelijkheid vergroot. Met Skills for life hopen we iedereen een gelijkwaardige start van zijn volwassen leven te geven.”

Van heimwee tot prestatiedruk

In het curriculum werd al aandacht besteed aan soft skills, vertelt Jacqueline. “Hoe presenteer je jezelf, hoe kun je succesvol solliciteren, hoe ga je om met heimwee tijdens een stage in het buitenland? Het waren vooral vaardigheden die je als professional in het werkende leven nodig hebt. Maar we merkten dat niet alle leerlingen dezelfde emotionele basis hadden. Op hun jonge leeftijd wordt er behoorlijk wat van onze studenten gevraagd. Je voelt misschien veel prestatiedruk van je ouders, van jezelf of van de maatschappij. Een sociaal leven onderhouden, voor het eerst op jezelf wonen. Veel factoren die ervoor kunnen zorgen dat je psychisch uit balans raakt. De één heeft daar van huis uit beter mee leren omgaan dan de ander.”

Op basis van dat inzicht ging Natascha Mondriaan, docent op school, aan de slag met de opzet van een lesprogramma voor emotionele intelligentie. Dat deed zij samen met haar collega Danielle Hyman. Zij borduurden voort op het programma Employability skills dat zij eerder ontwikkelden. Met collega Bregje Hauptmeijer, expert op het gebied van emotionele balans en welzijn, ontwikkelde Natascha de leerlijn Skills for life rondom vier pijlers: zelfbewustzijn, emotieregulatie, empathie en sociale vaardigheden. Daarmee helpen zij studenten om antwoorden te vinden op vragen over zichzelf. Wie ben ik? Wat kan ik? Hoe kan ik het beste uit mezelf halen? “Alle studenten volgen één uur per week Skills for life. We zorgen ervoor dat de onderwerpen die we behandelen aansluiten bij de andere vakken die ze op dat moment volgen. Zodat ze de geleerde inzichten meteen praktisch kunnen inzetten.”

Hoe ziet een les eruit?

Natascha vertelt: “In het tweede leerjaar draait een van de lessen om bewustwording van samenwerkingsstijlen. Hiermee versterken we de pijlers zelfbewustzijn en emotieregulatie. Laat studenten eerst nadenken over welke karaktereigenschappen bij hen passen. Dit leidt tot een persoonlijkheidskleur die hun voorkeursstijl van samenwerken weerspiegelt. Deel studenten met dezelfde kleur bij elkaar in om een opdracht uit te voeren en bespreek klassikaal hoe de samenwerking verliep. Zet studenten daarna in gemengde groepen en laat hen weer een opdracht uitvoeren. Laat hen de samenwerking opnieuw analyseren.

Na de tweede ronde ervaren ze waarschijnlijk dat dat samenwerken met verschillende voorkeursstijlen veel lastiger is, net als in het echte leven. Maar wie de stijlen weet te herkennen, heeft daar een leven lang profijt van. Dit helpt niet alleen om effectief in te spelen op toekomstige collega’s, managers of klanten. Maar ook om onnodige frustratie bij samenwerking te verminderen en het werkplezier te behouden.”

Theorie als opstap naar kwetsbaarheid

“Natuurlijk lopen de meningen binnen onze lessen ook uiteen”, vertelt Natascha. “Er zitten regelmatig studenten tussen die in de weerstand schieten, want praten over gevoel of je kwetsbaar opstellen is niet voor iedereen vanzelfsprekend.” Daarom worden de lessen zo laagdrempelig mogelijk ingestoken. Door te starten met een stukje theorie, benaderen zij de onderwerpen vanuit een feitelijk oogpunt. “Daardoor voelt het minder zweverig voor sommige studenten. Met deze nieuwe theoretische kennis wordt de drempel lager om er in de les mee aan de slag te gaan."

Volgens Natascha verschilt de groepsdynamiek enorm per klas. “Sommige lessen slaan in de ene groep goed aan, maar in de andere helemaal niet. Wel zie ik dat de leerlingen elkaar vaak op een positieve manier beïnvloeden. Als één student of een paar studenten dapper iets persoonlijks delen, motiveert dat de anderen ook om zich kwetsbaar op te stellen."
 

Tips van Natascha

1. “Zorg ervoor dat je een team van bevlogen medewerkers vormt  voor een dergelijk programma. Medewerkers die affiniteit hebben met de onderwerpen of bereid zijn zich erin te verdiepen. De verhalen die studenten delen hebben soms een behoorlijke emotionele impact. Als docent van dit programma moet je die emotionele last wel willen dragen. Tegelijkertijd levert het bijzondere momenten op. Ik vind het een enorme verrijking.”
2. “Het programma valt of staat met actieve participatie van leerlingen. Betrek hen daarom bij de totstandkoming ervan! Wij sparren regelmatig met de studentenraad of toetsen lessen bij individuele studenten die er graag over meedenken. Een co-creatie van het lesprogramma  heeft bij ons op school het meeste effect.”
3. “Je zult nooit iedereen meekrijgen in de les, en dat is oké. Misschien denkt die ene leerling later nog eens terug en valt het kwartje alsnog. Dan heb je hun toch nog een bepaalde basis mee kunnen geven, en daar gaat het uiteindelijk om.”