Extra ondersteuning in en buiten de klas: ‘Samen kijken wat er nodig is’

Tom heeft het al een tijdje niet makkelijk op school. Hij sjokt lusteloos door de gangen en zit vaak onderuitgezakt in de klas. Huiswerk maken? Hij kan zich er niet toe zetten. Zijn cijfers? Die zijn niet best. En hoewel hij zijn klasgenoten niet stoort, baren zijn afwezige houding en gebrek aan inzet docenten zorgen. Zelf weet Tom ook niet goed wat hij met zichzelf aan moet. Steeds vaker vraagt hij zich af: heeft het nog wel zin om naar school te gaan?

De leerling met wie het niet zo goed gaat: het is geen unieke casus. Toch vraagt het om bewuste inspanningen en extra ondersteuning om zo’n leerling weer op het juiste spoor te krijgen. Op het Tender College, waar zorg volledig geïntegreerd is in de schoolstructuur, kan Tom (gefingeerde naam, red.) rekenen op de steun van Djamila Grotens. Als trajectbegeleider binnen het zorgteam begeleidt zij leerlingen zowel in als buiten de klas, en biedt ze ondersteuning aan docenten en mentoren.

Korte lijnen en een open sfeer

Dankzij de kleinschaligheid van het Tender College, met slechts 280 leerlingen, zijn de lijnen kort. Docenten en mentoren werken nauw samen en leerlingen die opvallen of vastlopen, worden doorverwezen naar het zorgteam. Die persoonlijke aanpak, gericht op het vinden van oplossingen, is volgens Djamila kenmerkend voor haar school. “We richten ons altijd op wat er mogelijk is. Niet door van bovenaf te vertellen wat leerlingen moeten doen, maar door echt naast hen te staan en samen te praten. Ik geef leerlingen graag de mogelijkheid om zelf de eigen regie te nemen. Op mijn muur hangt een whiteboard waar ze onderwerpen mogen opschrijven waarover ze willen praten. Het visueel maken helpt; gesprekken blijven beter hangen.”

Djamila ervaart op haar school een open sfeer waarin veel ruimte is om van elkaar te leren. “Het is een warm team. Collega’s krijgen graag tips en vragen zelf ook om advies als ze tegen uitdagingen aanlopen, dat vind ik bijzonder. Ook is het mooi om te zien wanneer een leerling erin slaagt angsten of onzekerheden te overwinnen. En als leerlingen trots zijn op zichzelf, dan geeft me dat echt een gevoel van voldoening.”

Successen én uitdagingen delen

Leerlingen die stappen zetten en na een moeilijke periode weer met een glimlach naar school komen. Het zijn deze ‘kleine successen’ waar ook Marleen van Hout energie uit haalt. Zij werkt op het D’Oultremontcollege en is daar als ondersteuningscoördinator verantwoordelijk voor alles wat te maken heeft met de basis- en extra ondersteuning. Ze leidt het ondersteuningsteam, begeleidt zowel leerlingen als docenten, onderhoudt de contacten met het samenwerkingsverband passend onderwijs (SWV) en externe (zorg)partners, en ontwikkelt beleid en verzorgt trainingen.

Dat is soms best een zoektocht. “Onze school telt 1300 leerlingen, we moeten dus goed nadenken waar en voor wie we extra ondersteuning inzetten,” legt Marleen uit. “Tijdens het jaarlijkse monitorgesprek met het SWV verantwoord ik welke keuzes we maken, zowel over inzet van middelen als interventies. We bespreken de successen, maar ook de obstakels. Ik heb gemerkt dat mijn enthousiasme aanstekelijk werkt, en door proactief ook onze uitdagingen te delen, ontstaat er een gelijkwaardig gesprek. Dat wordt door beide kanten enorm gewaardeerd.”

Investeren in een sterke basis

Het D’Oultremontcollege focust sterk op het doelgericht en eenvoudig inzetten van zorg. Marleen: “We hebben gemerkt dat door te investeren in een sterke basis binnen de klaslokalen zelf, we al een groot verschil kunnen maken. Of het nu gaat om leerlingen met ADHD, autisme of concentratieproblemen, we willen ons onderwijs zó organiseren dat zoveel mogelijk leerlingen kunnen meedoen aan de reguliere lessen. Leerlingen met dyslexie blijven bijvoorbeeld gewoon in de klas, maar kunnen daarnaast rekenen op standaardvoorzieningen zoals extra tijd bij toetsen en docenten die hiervan op de hoogte zijn.”

Tegelijkertijd ziet Marleen dat het aantal ondersteuningsverzoeken toeneemt. “20 procent van onze leerlingen heeft een leer- of gedragsstoornis en daardoor recht op aanpassingen. Wanneer een leerling extra ondersteuning nodig heeft, gaan we via het ondersteuningsteam aan de slag met maatwerk. Denk bijvoorbeeld aan een leerling die worstelt met anorexia, voor zo iemand kan het moeilijk zijn om het volledige lesprogramma te volgen. Soms betrekken we externe ondersteuners voor advies.”

Droomposter als hulpmiddel bij gesprek

Terug naar het Tender College, waar Tom wat vertwijfeld klopt op de deur van Djamila’s kantoor. Zodra hij binnenstapt, wacht hem een comfortabele fauteuil, eentje waarin hij wél weg mag zakken. Dat is geen toeval. “Doordat leerlingen hier niet aan een tafeltje hoeven te zitten zoals in de klas, voelen ze zich meteen meer op hun gemak,” vertelt Djamila. Uiteraard gaan we wel serieus aan de slag. “De meeste leerlingen zijn gemotiveerd voor trajectbegeleiding omdat ze het ook anders willen maar niet goed weten hoe. Ik vind het heel knap van hen dat ze openstaan voor hulp. Het komt zelden voor dat een leerling echt niet wil.”

Om een leerling eerst op een laagdrempelige manier te leren kennen, maakt Djamila vaak gebruik van de ‘droomposter’-techniek, waarbij leerlingen hun dromen en wensen visualiseren. “Deze gesprekken zijn geen zoektocht naar directe oplossingen, en dat hoeft ook niet. De kracht zit hem in het feit dat het hen prikkelt na te denken over hun toekomst. Voor sommigen is dat lastig; ze zijn niet gewend om op deze manier te denken. Ik benadruk altijd dat dromen niet per se realistisch hoeven te zijn. Door goed te luisteren en vragen te stellen, kom ik al veel te weten. Waardevol voor mij als begeleider, maar ook voor de leerling zelf.”

Extra ondersteuning aan docententeam

Soms kan het effectiever zijn om in plaats van individuele trajecten met leerlingen, te kiezen voor begeleiding van docenten. Op het D’Oultremontcollege gebeurde dit in een brugklas met veel leerlingen met ADHD. “In het begin zaten docenten en de mentor regelmatig met hun handen in het haar,” vertelt Marleen. “Daarom startten we als zorgteam een traject met het hele docententeam. We maakten duidelijke afspraken, hanteerden een consistente aanpak en pasten dezelfde methoden toe om gewenst gedrag te bevorderen. De docenten hadden wekelijks overleg over doelen en voortang, en versterkten elkaar op die manier.”

Deze aanpak wierp zijn vruchten af: het gaat nu uitstekend met de klas. “Met de juiste begeleiding kun je zowel docenten als leerlingen helpen. En ik vind het extra leuk dat dit positieve effect zich door onze school verspreidt. Onlangs kwamen twee andere mentoren naar me toe om een soortgelijk traject te starten met hun tweedejaarsklassen. Dat is toch geweldig?”

Realisme: soms is een andere school beter

Voor leerlingen waarvan de schoolloopbaan niet vlekkeloos maar uiterst grillig verloopt, is er met extra ondersteuning veel mogelijk. Tegelijkertijd is het ook belangrijk realistisch te zijn. “We proberen alles in te zetten, maar moeten soms erkennen dat we een leerling niet kunnen bieden wat hij of zij nodig heeft. Dan gaan we samen op zoek naar een beter passende plek,” vertelt Djamila. “Laatst kreeg ik een e-mail van een moeder van een voormalige leerling, waarin zij schreef dat haar dochter blij was met haar nieuwe school. Dat is natuurlijk heel fijn om te horen. Het was jammer dat we haar moesten laten gaan, maar we wisten dat dit de juiste stap was.”

En Tom? Die ontdekte dankzij de leerlingbegeleiding zijn passie voor sport en werd zich bewust van de verantwoordelijkheid die hij voor zijn familie voelde. Hij begon praktisch na te denken over zijn toekomst en besefte dat hij later een baan wilde vinden waarmee hij een stabiel leven op zou kunnen bouwen. Hij leerde zichzelf beter begrijpen én kreeg weer zin om naar school te gaan.