“De leraar is de methode”, wordt wel gezegd. Op basisschool Petrus’ Banden in Venray is er dan ook veel aandacht voor goede begeleiding en verdere professionalisering van startende en ervaren professionals. Een thema dat in heel Nederland van groot belang is, omdat het werkplezier vergroot én de uitstroom van leerkrachten vermindert. Petrus’ Banden werkt met het principe Huis van Werkvermogen, dat richting geeft aan de jaarlijkse gesprekscyclus. Hoe organiseert en voert Petrus’ Banden deze gesprekken, hoe dragen ze bij aan professionalisering en wat kunnen andere scholen met deze kennis? We spreken met directeur Gerda Maathuis, intern begeleider Monique Mous en Nathalie Op het Veld, unitleider van de groepen 1 tot 3.
In je werk als leerkracht neem je je hele persoon mee. De kwaliteit van je werk wordt dan ook bepaald door veel factoren. Dat is het uitgangspunt van het Huis van Werkvermogen, een metafoor waarmee onderwijspersoneel en hun leidinggevenden het gesprek kunnen aangaan over professionele en persoonlijke ontwikkeling. Het huis bestaat uit vier verdiepingen: gezondheid, competenties, normen en waarden en werkomstandigheden. Is er een probleem op één van die vlakken, dan zakt het hele huis langzaam scheef. Het vermogen van een leerkracht om goed te functioneren wordt niet alleen bepaald door de organisatie van de school, maar net zo goed door persoonlijke omstandigheden en sociale dynamieken.
Eerst de omgeving, dan de inhoud
Het personeel van Petrus’ Banden kan dit Huis van Werkvermogen dromen. In de jaarlijkse gesprekken die leidinggevenden voeren met de leerkrachten, lopen ze de verschillende verdiepingen altijd langs. “Het Huis daagt je als leidinggevende uit om met de leerkracht niet alleen over het werk zelf te spreken, maar ook aandacht te hebben voor de vele factoren die invloed hebben op dat werk”, vertelt Gerda. “Het is daardoor een prettige manier om de ontwikkelgesprekken te structureren. Na de vraag hoe het met iemand gaat, halen we de vier verdiepingen erbij. Dat nodigt mensen uit om iets te delen over hun leven en over zaken die het werk wellicht belemmeren. Denk aan een ziekenhuistraject, een verbouwing of onrust in de familie. Ik vind het belangrijk dat iedereen die hier op school werkt, zich gezien voelt als persoon. Pas daarna volgen de vragen: wat heb je nodig om je werk nóg beter te doen en wat wil je nog ontwikkelen?”
"Is er een concrete oplossing nodig? Dan dragen medewerkers die vaak zelf aan."
Initiatief bij de medewerker
Het Huis van Werkvermogen biedt geen kant-en-klare toolbox vol oplossingen, waarmee iedereen zijn of haar maximale werkvermogen kan bereiken. “Gesprekken op basis van dit model verlopen heel verschillend”, vertelt Gerda. “Ik merk dat het voor mensen vaak al een hele opluchting is dat ze hun probleem kunnen delen. Ze waarderen dat er aandacht is voor alle factoren die invloed hebben op hun werkvermogen. Is er een concrete oplossing nodig, dan dragen medewerkers die vaak zelf aan. Concreet kan zo’n oplossing een verandering van werkpakket of rooster zijn, of een verandering van samenwerking, een opleiding of cursus, een gesprek met een ouder, noem maar op. Als school zijn we hierin flexibel en we hebben een ruim scholingsbudget. Collega’s tonen sowieso veel initiatief en halen bij elkaar feedback op. We zitten hier met goed opgeleide mensen bij elkaar en dat merk je.”
Die waaier aan mogelijkheden om als professional door te groeien, wordt gewaardeerd door de medewerkers van Petrus’ Banden. “Dat het schoolbestuur zoveel tijd en ruimte beschikbaar stelt voor professionele ontwikkeling, vind ik een verstandige keuze”, legt Monique uit. “Collega’s zien vaak duidelijk op welke vlakken zij meer kennis of praktische vaardigheden nodig hebben en krijgen daar de ruimte voor. Zo kunnen ze inspelen op een vraag die er ligt of op een bepaalde groep die ze gaan lesgeven, bijvoorbeeld door een training over autisme te volgen of over het jonge kind. Zelf heb ik vorig jaar les gevolgd over communicatie. Daar heb ik in mijn werk dagelijks profijt van!”
Observeer elkaar tijdens een les
Professionele groei geeft energie
Ontwikkelen doen professionals op Petrus’ Banden niet alleen individueel, maar ook als team. “Afgelopen jaar hebben we een teambrede scholing gevolgd op het gebied van rekenen”, vertelt unitleider Nathalie. “Die ging onder andere over het geven van rekeninstructie. We hebben die training opvolging gegeven door bij elkaar in de klas de rekenles te komen observeren. Zo helpen we elkaar om de geleerde lessen in de praktijk te brengen en de kennis te laten inslijten in onze lessen. Een andere manier waarop we ons vakinhoudelijk ontwikkelen, is in zogenaamde expertisegroepen op verschillende thema’s, waaronder taal, wereldoriëntatie, lezen en sociaal-emotioneel. Die expertisegroepen bestaan uit leerkrachten. Je zou denken: zij hebben het toch al druk genoeg? Maar het bezig zijn met de verbetering van het onderwijs in dit soort expertisegroepen geeft juist energie aan de deelnemers. Dit is een mooie manier waarop zij hun pedagogische kennis up to date houden en kunnen inzetten voor de school als geheel.”
Speciale aandacht heeft de school voor startende leerkrachten. Nathalie heeft binnen de onderbouw-unit al heel wat nieuwe leerkrachten begeleid. Ze vertelt: “Starters worden drie jaar lang gecoacht door een externe. Daarnaast worden ze intern begeleid door de unitleider. Hier kunnen ze terecht met vragen over oudergesprekken, planning en praktische zaken, maar ook als ze eens willen dat iemand meekijkt naar een kind. Deze coaching is zó belangrijk voor hen: ze hebben grote klassen met veel ouders en leven daardoor vaak van dag tot dag. Het lesgeven kost in die jaren veel tijd en energie. Dan is het fijn als er een deskundig team om je heen staat, dat rekening houdt met je werkvermogen en altijd beschikbaar is om advies te geven. We helpen elkaar en daarin ligt onze kwaliteit!”
Het Huis van Werkvermogen is een hulpmiddel dat is ontwikkeld door de Finse professor Ilmarinen. Hij deed onderzoek naar duurzame inzetbaarheid van medewerkers. Met het huis kan een organisatie, team of individuele medewerker inschatten hoe goed men in staat is om het werk lichamelijk en psychisch uit te voeren. Dit heet het werkvermogen.
Het Huis van Werkvermogen is gericht op de kracht van medewerkers: door ze zelf keuzes te laten maken, te laten samenwerken en ze in te zetten op hun talenten, hebben ze plezier in wat ze doen. Het is een uitstekende methode om als kapstok te dienen voor organisatiebeleid en om samen met andere HR-instrumenten in te zetten.
Er zijn meer instrumenten die scholen kunnen inzetten in het kader van duurzame inzetbaarheid. Ga voor aanbevelingen naar De Staat van het Onderwijs hoofdstuk 6.2 Leraar- en schoolleiderstekort, blz, 96.
